Wat moet u daar over weten?
Bakluchten die vrijkomen bij het koken zijn lang vooral gezien als een geurprobleem. Echter, in deze baklucht bevinden zich ook deeltjes kleiner dan 1 µm die een bijdrage vormen aan PM2,5 dat ook wel bekend staat als 'fijnstof'. Uit veldonderzoek van TNO in 9 woningen blijkt dat in woningen de concentratie fijnstof gedurende enkele uren na het koken veel hoger kan zijn dan de buitenconcentratie.
Braden en wokken
In het algemeen blijkt het braden van vlees en het wokken van groenten de meeste fijnstof te genereren. Bij voorkeur worden de kookdampen direct afgevangen door een afzuigkap. Uit experimenten in het TNO laboratorium volgt dat voor een goede afzuiging minimaal een capaciteit van 300 m3/uur nodig is tijdens het koken. In een aantal huizen die we bemeten hebben, was de afzuigcapaciteit slechts 40 m3/uur. De bouwregelgeving gaat uit van 75 m3/uur.
Bouwregelgeving herzien
Daarom pleit TNO er voor om de ontwerpcapaciteiten voor keukenafzuiging in de bouwregelgeving te herzien en/of aanvullende eisen te stellen voor kookafzuiging. Dit is met name van belang voor luchtdichte energiezuinige nieuwbouwwoningen waar het fijnstof urenlang kan blijven hangen. Komend jaar doet TNO onderzoek naar hoe dit het best kan worden uitgevoerd zonder dat dit ten koste gaat van de energiezuinigheid van deze woningen. Oplossingen kunnen zitten in efficiëntere afzuigkappen, meer afzuigcapaciteit door ruimere afvoerbuizen en slimmere systemen die met maatwerk precies naar behoefte afzuigen en zodoende optimaliseren op energieprestatie rekening houdend met gezondheid en comfort.
90 % van de blootstelling aan ultrafijnstof vindt binnen plaats
Blootstelling aan luchtverontreiniging in huis draagt voor een belangrijk deel bij aan de totale blootstelling, bleek uit een ander TNO experiment (ism IRAS, Universiteit Utrecht en AiREAS) waarbij personen gedurende hun hun reguliere dagelijkse bezigheden zijn gevolgd. Twaalf Eindhovenaren werden 5 dagen uitgerust met een rugzakje met daarin draagbare sensoren die elke minuut de concentratie ultrafijnstof maten en een GPS op basis waarvan de locatie en activiteit (lopen, fietsen, gemotoriseerd vervoer, stationair) bepaald is. Deze mensen brachten meer dan 90% van hun tijd binnen door waarvan 80% in hun eigen huis.
Ondanks dat de hoogste concentraties zijn gevonden bij bewegen in het verkeer (fietsen en gemotoriseerd) vond ongeveer 90% van de totale blootstelling binnen plaats door de vele tijd die hier doorgebracht werd. Het achtergrond niveau binnen leverde het grootste aandeel aan de totale blootstelling en wordt waarschijnlijk voor het grootste deel veroorzaakt door bronnen buiten, zoals industrie en verkeer. Echter, opvallend was dat een kwart tot een derde van de totale blootstelling aan ultrafijnstof (deeltjes kleiner dan 0,1 micrometer) plaatsvond in maar enkele procenten van de tijd. Deze pieken vonden binnen met name plaats tijdens en net na het eten en worden waarschijnlijk veroorzaakt door koken. Ook bleek dat pieken binnen veel langer bleven hangen dan pieken buiten, die vooral voorkwamen tijdens de spits. Uit onderzoek door het Lawrence Berkeley Lab blijkt dat fijnstof het belangrijkste risico voor de gezondheid van de binnenlucht vormt (Logue, 2012).
Gezondheidseffecten van fijnstof
Fijnstof is een complexe mix van vaste en vloeibare deeltjes in de lucht. Deze deeltjes variëren in grootte, vorm en chemische samenstelling. Deeltjes kleiner dan 10 micrometer kunnen worden ingeademd. Uit wetenschappelijk onderzoek naar fijnstof in de buitenlucht blijkt dat blootstelling aan fijnstof schade aan de longen en hart en vaten kan veroorzaken. Maar ook irritatie van oog, neus en keel, verergering van en/of versnelde dood door hart- en vaatziekten. De effecten van fijnstof zijn afhankelijk van de chemische samenstelling en deeltjesgrootte. Ondanks dat de blootstelling binnen in belangrijke mate bijdraagt aan de totale blootstelling is er minder bekend over de gezondheidseffecten van fijnstof uit bronnen in het binnenmilieu. De resultaten van beide veldstudies ondersteunen de veronderstelling dat de blootstelling tijdens koken zeer sterk verhoogd kan zijn. De resultaten laten ook zien dat koken bijdraagt aan de totale blootstelling aan fijnstof. Hoe groot deze bijdrage is kunnen we op basis van onze studie echter niet zeggen. Het is zeker niet 90% wat wel gesuggereerd is in de media.
Ventileren of luchten?
Vroeger, toen er nog veel gesloten keukens waren, was luchten door een raampje in de keuken open te zetten een goede methode. Lastig is dat we steeds meer naar open keukens gaan waardoor je niet alleen de lucht in de keuken maar ook in de woonkamer moet verversen. Om het fijnstof veroorzaakt door koken en andere binnenhuis bronnen voor 95% te verwijderen moet je drie maal het volume van de woonkamer/keuken verversen wat in de winter veel energie kost. Beter is het om tijdens het koken direct alles af te zuigen.
Recirculeren of direct naar buiten?
In Nederland is op dit moment ongeveer de helft van iedere verkochte afzuigkap een recirculatiekap. Het idee van recirculatiekappen is dat kookgeuren in een koolfilter of met behulp van een plasmafilter worden afgevangen. Voordeel van recirculatiekappen is dat geen kanaal naar buiten hoeft te worden aangelegd. Nadeel is dat de filters die we tot nu toe testten slechts beperkt PM2,5 fijnstof afvangen. Bij koken op gas worden met koolfilters verbrandingsgassen zoals NO2 ook slechts beperkt afgevangen. Om deze redenen wordt recirculatie, zeker bij koken op gas, afgeraden. Aanbevolen wordt om de kookdampen direct naar buiten af te voeren met een afzuigkap van voldoende capaciteit van minimaal 300m3/uur. Indien dit echt niet mogelijk is, bijvoorbeeld in een bestaande situatie, dan verdient inductief koken de voorkeur omdat hierbij geen verbrandingsgassen ontstaan. Het is bovendien belangrijk om dan tijdens en na het koken extra te ventileren.
Aan welke eisen moet een afzuigkap voldoen?
Bewoners kiezen vaker een afzuigkap op design dan op functionaliteit. Het afzuigrendement is vaak beperkt en/of er wordt teveel schone lucht afgezogen. Er zijn enkele aandachtspunten:
- Om kookluchtjes en verontreiniging af te zuigen, is een capaciteit van minimaal 300 m3/uur nodig. Indien op de achterste pitten wordt gekookt worden dan vrijwel alle kookdampen afgevangen. Bij koken op de voorste pitten kan de vangstefficiëntie afhankelijk van het type afzuigkap veel lager zijn.
- De kap moet minimaal even groot zijn als de kookplaat en moet bij voorkeur een randje hebben van ca. 5 cm, zodat de damp eronder blijft.
- De vetafvangst is voldoende hoog. De vetfilterefficiëntie kan worden afgeleid van het energie-efficiëntielabel van de afzuigkap. De indeling loopt van A tot G. Hoe beter de klasse, hoe meer vet er wordt opgenomen.
- Bij gebruik van bovenkastjes sluit de afzuigkap hier direct op aan.
- Inductief koken wordt aanbevolen. Dat voorkomt verbrandingsgassen die het gevolg zijn van koken op aardgas. Bij inductief koken is bovendien minder afzuigdebiet nodig
Kom je een leuke pagina of video tegen over "Fijnstof en koken" dan hoor ik het graag via mail en zal deze hier toevoegen.