De vragen en antwoorden
Alles wat leeft waar schijnbaar niets kan leven, onder extreme hitte en koude, zon en wind, droogte en onverwachte wolkbreuken... getuigt van grootsheid en heldhaftigheid van alle vormen van leven. Ook van menselijk leven. Zelfs dat van ons.
Edward Abbey (1927-1989).
Volgende vragen worden beantwoord in dit deel:
Heeft het weer invloed op ons welzijn?
Zijn studenten zenuwachtiger als het regent?
Wordt ons humeur door het weer beïnvloed?
Hoe proberen mensen te overleven in de woestijn?
Hoe beschermen de Eskimo's zich tegen de koude?
Hoe kan je wennen aan de lucht in het hooggebergte?
Hoe probeert de mens het weer te beïnvloeden?
Hoe probeert de mens het weer te gebruiken als energiebron?
Weer en Gezondheid
Bij extreme temperaturen voelen wij ons onbehaaglijk en ook onze gezondheid leidt eronder. Zodra onze lichaamstemperatuur teveel naar boven of beneden afwijkt komen pijnlijke gevolgen om de hoek kijken: onderkoeling en bevriezing als we te koud worden, of juist oververhitting als we het te warm krijgen.
Hitte en Kou
In gebieden met een grillig temperatuurverloop stijgt het sterftecijfer in de winter ten gevolge van stoornissen in de bloedsomloop en de ademhaling en door infectieziekten. Koud weer verhoogt de bloeddruk en laat het hart harder werken. Mensen met stoornissen in de bloedsomloop lopen hierdoor een groter risico en dienen zware inspanningen te vermijden. Een lage lichaamstemperatuur ondermijnt ook de weerstand tegen infecties zoals een verkoudheid of griep.
Infectieziekten verspreiden zich 's winters ook gemakkelijker omdat men zich binnenshuis ophoudt. Door de lage luchtvochtigheid tijdens de winter droogt de huid uit en worden huidinfecties veroorzaakt. Koude belemmert een gezonde doorbloeding van het lichaam met blaarvorming als gevolg.
In een heet klimaat ontwikkelen zich bacteriën zich razendsnel. In de zomer eisen voedselvergiftiging en primitieve hygiëne een hoge tol aan mensenlevens. Hittegolven eisen nog altijd veel levens in derdewereldlanden. Een 'malariaklimaat' vinden we in de tropen en in de subtropen. Het regenseizoen gaat gepaard met veel neerslag en hoge temperaturen. Malaria is één van de meest gevreesde ziekten en wordt verspreid door muggen.
Een warm klimaat leidt ook tot hooikoorts en astma-aanvallen, aangezien stuifmeel en andere allergenen door opstijgende luchtstromingen over grote afstanden worden meegevoerd.
Pijn en Weer
Infecties van de luchtwegen en spierpijnen schijnen de kop op te steken bij plotselinge veranderingen in temperatuur en vochtigheid, vooral bij lagere temperaturen. Hartaanvallen, bloedingen en hoofdpijn worden vaak ook toegeschreven aan een plotselinge omslag van het weer.
Heel wat mensen beweren dat zij pijn in hun botten voelen als het weer verandert. Studies tonen aan dat er een verband bestaat tussen pijnklachten bij jicht en na een amputatie enerzijds en de snelle daling van de luchtdruk of toegenomen vochtigheid anderzijds.
Chronische pijn na amputatie kan een gevolg zijn van afwisselend uitzetten en samentrekken van littekenweefsel in reactie op een weeromslag waar het gezonde weefsel niet op reageert.
In het geval van jicht speelt een wijziging in de luchtdruk van de atmosfeer mogelijk een rol omdat dan ook de druk van lichaamsvocht verandert.
Ons Humeur
Onze gemoedstoestand wordt zeker beïnvloed door het weer, van onschuldige voorjaarsmoeheid tot zelfmoordneigingen. Iedere mens zal echter op verschillende wijze reageren. Misdragingen van kinderen worden regelmatig aan de harde wind of onweer toegeschreven. Het komt ook voor dat bepaalde winden de mens zomaar van slag raakt. De Föhn en de hete vochtige sirocco die in Italië voorkomt, hebben zelfs geleid tot mildere straffen in een aantal rechtszaken.
Hittegolven lijken geweld uit te lokken. In New York steeg bijvoorbeeld het aantal moorden gedurende de hittegolf van 1988 met 75% en het aantal misdrijven met geweld binnenshuis neemt in perioden met hitte toe. Maar dit verband kan wellicht een indirecte oorzaak hebben. Tijdens de hittegolven neemt de alkoholconsumptie meestal toe en dat leidt waarschijnlijk tot meer geweld.
In Noord-Amerika zegt men dat tijdens een grote sneeuwval het verblijf binnenshuis gedurende een lange periode "kooikoorts" tot gevolg heeft. In deze toestand raakt men snel geïrriteerd en wordt men depressief en onrustig. In recent onderzoek naar seizoensgebonden gedragsstoornissen zoals lusteloosheid en depressie wordt een verband gelegd met het gebrek aan zonlicht in de winter. Met een dagelijkse kortdurende behandeling van patiënten in helder verlichte ruimten is enig resultaat geboekt.
Het is wel degelijk een feit dat het weer een grote invloed heeft op ons welzijn en dat extreme weersomstandigheden levensbedreigend zijn.
De Hitte de Baas
Zweten houdt het lichaam koel, omdat onze lichaamstemperatuur daalt als het vocht verdampt.
De menselijke huid bevat meer dan drie miljoen zweetklieren die over het hele lichaam grote hoeveelheden vocht kunnen produceren.
Ook onze geringe beharing draagt bij tot een snelle verdamping.
Dit vergoot echter wel de kans op uitdroging van het lichaam.
Heet en Droog
Een volwassene die in een heet woestijngebied er flink marcheert, verliest al gauw meer dan 2 liter vocht per uur. Als we in dergelijke omstandigheden niet voortdurend voldoende water tot ons nemen, drogen we snel uit, wat kan leiden tot een sterk verhoogde lichaamstemperatuur, een levensbedreigende toestand.
De relatieve vochtigheid bepaalt in welke mate we afkoelen door te transpireren: hoe meer vocht er in de lucht zit, hoe minder afkoeling plaatsvindt. In de tropen wordt het meestal niet zo heet als in de hogere streken, maar de voortdurende combinatie van hitte, vocht en regen is kenmerkend voor de tropen.
Zweet verdampt minder vlot, zodat transpiratie niet voor voldoende afkoeling zorgt. De oorspronkelijke bewoners van de heetste en droogste gebieden op aarde beschikken over diverse lichaamskenmerken die met de hitte verband houden. Ze zijn lichtgebouwd en mager en hebben lange ledematen, wat het effect van het transpireren bevordert. Een lange neus zorgt voor vochtige lucht bij het inademen en beperkt de vochtafscheiding van de longen. De donkere huid biedt enige bescherming tegen de felle zonnestralen.
Medische proeven wijzen echter echter uit dat ieder mens zich snel aan niet al te hete omstandigheden kan aanpassen. Wie zich naar een heter of vochtiger klimaatzone verplaatst zal zich eerst erg onbehaaglijk voelen. Maar na 7 tot 10 dagen is de zweetproduktie toegenomen zonder overmatig zoutverlies, worden hart en bloedvaten minder zwaar belast en stijgt de lichaamstemperatuur bij inspanning minder sterk.
Leven in de Woestijn
Het leven in de droogste delen van de wereld wordt beheerst door één allesoverheersend thema: water! In sommige streken dwingt watergebrek en dorheid de inlandse bevolking tot een nomadenbestaan. Men zwerft van de ene plaats naar de andere op zoek naar voedsel en water voor mens en dier. Waar voldoende water voorkomt ontstaat een vruchtbare plaats, een oase, in de woestijn. Onze moderne maatschappij maakt gebruik van airconditioning om de hitte in toom te houden. Geschikte kleding en een aangepaste bouwwijze bieden bescherming zolang de temperatuur niet tot recordhoogte stijgt.
Onvoldoende bedekking van de huid doet de lichaamswarmte toenemen door de inwerking van de zonnestraling. De lange, fladderende gewaden van de Arabieren beschermen de huid tegen de schadelijke stralen van de zon en zorgen ook voor voldoende luchtcirculatie.
Gebouwen met dikke muren van natuursteen of baksteen bieden isolatie en beschutting, en omdat ze maar langzaam opwarmen en afkoelen is de temperatuur er gelijkmatig. Voorbeelden van deze tradionele bouwwerken zijn volop voorhanden in het zuidwestelijk woestijngebied van de V.S. In andere werelddelen heeft men dikke muren gebruikt in combinatie met ventilatiesystemen. Op veel plaatsen in het Midden-Oosten en het subcontinent India vormen windtorens of windvangers op schoorstenen een eeuwenoude vorm van ventilatie. Zelfs de schoorsteen is zo ontworpen dat de opgevangen hitte overdag voor extra ventilatie zorgt, ook al is het windstil. In woestijnstreken, zoals Rajasthan in India, wordt het ventilatiesysteem toegepast in combinatie met vochtige rieten matten in de deuropening. Elk zuchtje lucht wordt op deze manier gekoeld, wat een heel natuurlijke airconditioning oplevert.
De Kou de Baas
Zonder de bescherming van kleding produceren wij bij een temperatuur van zo'n 20 graden boven nul al meer warmte dan normaal en beginnen we te rillen. Verlies van lichaamswarmte kan onderkoeling veroorzaken, wat de dood tot gevolg kan hebben.
Bescherming tegen Koude
De beste bescherming tegen kou biedt onderhuids vet dat op de juiste plaats zit. In dit opzicht is de vrouw meestal beter voorzien, maar ze heeft juist vaker last van koude handen en voeten. Bovendien bepaalt ons lichaamgewicht hoeveel warmte we produceren, terwijl het lichaamsoppervlak bepalend is voor de mate van afkoeling. Hoewel de mens zicht in algemeen goed tegen hitte wapent, is hij doorgaans niet goed bestand tegen koude.
De meest effectieve oplossing bieden warme kleding en een beschut onderkomen.
Toch blijken onze handen en voeten over enig aanpassingsvermogen te beschikken. Bij regelmatige blootstelling aan erge kou ontwikkelen de bloedvaten van handen en voeten het vermogen zich iets effectiever uit te zetten, waardoor ze warmte beter vasthouden. Maar dit is wel een langdurig proces, zodat de bezoeker van zeer koude gebieden zich het beste beschermt door te vertrouwen op kleding, uitrusting en beschutting.
Het Leven op de Pool
Wat het weer betreft zijn de poolgebieden wel de meest onherbergzame plaatsen op aarde.
De Inuit (Eskimo's) en de Saami (Lappen) die van oudsher de arctische gebieden bevolken, hebben zich een levensstijl eigen gemaakt, waarmee ze de extreem koude winters in deze streken weten te overleven.
Hoewel ze een natuurlijke voorsprong hebben, zoals extra vet en een gedrongen postuur, is hun vindingrijkheid om een microklimaat te scheppen van vitaal belang voor hun voortbestaan.
Een Microklimaat Scheppen
Deze manier staat of valt met een doelmatige kleding. Kleren, handschoenen en laarzen die vervaardigd zijn uit dierenhuiden en bont kunnen beschermen tegen temperaturen van -60° C. Tenten bieden traditiegetrouw beschutting in het poolgebied. Door zulke schuilplaatsen gemaakt van rendier- en kariboehuid verkrijgt men een veilige temperatuur tijdens winternachten, met behulp van slechts een klein vuurtje. Nog een schuilplaats in het poolgebied is de iglo die uit sneeuwblokken wordt gebouwd. Zijn bouwwijze maakt op een efficiënte manier gebruik van beschikbaar materiaal en koppelt een maximale woonruimte aan een minimaal oppervlak, waarmee warmteverlies tot een minimum wordt beperkt.
Poolvoedsel
De Inuit eten grote hoeveelheden dierlijke vetten en missen verse groenten.
Dit menu is niet bepaald gezond, maar voorziet in ruime mate in de energie die nodig is in de strijd tegen de kou.
De Inuit krijgen minder hartkwalen dan mensen in industrielanden die ook veel dierlijk vet eten.
Dit kan het gevolg zijn van de grote hoeveelheid visolie op het menu van de Inuit, die kennelijk het risico van hart- en vaatziekten verkleint en wel bijdraagt tot de afweer tegen extreme koude.
De Groenlandse Inuit leven in een gebied dat zelfs voor de meeste planten ongeschikt is. Ze overleven al generaties lang door vrijwel niets anders dan vlees en vis te eten.
Vandaag de dag brengen markten wat variëteit in het eetpatroon van de Inuit.
Een Frisse Bries
De combinatie van wind en lage temperaturen veroorzaakt een veel groter warmteverlies van de onbedekte huid dat men zou aannemen op grond van de temperatuur. Vaak drukt men dit in landen met een koud klimaat uit in gevoelstemperatuur of windchill.
Deze gevoelswaarden zijn gebaseerd op experimenten uit het zuidpoolgebied om de kans op bevriezing te berekenen. Zodra de gevoelstemperatuur beneden 30° onder nul komt, is de kans op bevriezing reëel en beneden 50° volgt bevriezing binnen ongeveer één minuut.
In Noord-Amerika, waar koudegolven uit de poolstreek plotseling het zuiden binnendringen, gebruikt men deze waarden om mensen te waarschuwen welke risico's men in de buitenlucht loopt. In warmere streken op aarde kunnen ze echter verwarring scheppen, vooral bij temperaturen boven het vriespunt. Zo staat een combinatie van 4° Celsius en een windsnelheid van 48 km per uur gelijk aan een waarde van -11° Celsius. Bij deze waarde is de kans op bevriezing nagenoeg uitgesloten.
| 4°C | -1°C | -7°C | -12°C | -18°C | |
| 24 km/u | -5 | -13 | -21 | -28 | -35 |
| 32 km/u | -7 | -16 | -23 | -31 | -39 |
| 40 km/u | -9 | -17 | -26 | -34 | -42 |
| 48 km/u | -11 | -19 | -28 | -36 | -45 |
De tabel laat zien hoe koud het aanvoelt als men windsnelheid en temperatuur combineert.
Het Hooggebergte
Wat het weer betreft, heb je in de bergen van alles meer dan voldoende met uitzondering van zuurstof. Ieder die zich snel naar een hoogte van 3.000 meter of meer begeeft, of het nu een skivakantie in Oostenrijk betreft, een tocht dwars door Nepal of een zakenreis naar La Paz, ondergaat vanaf het moment van aankomst een aantal fysiologische veranderingen.
Vanwege een gebrek aan zuurstof in de bloedbaan treedt zuurstofnood op, die bij inspanning een versnelde polsslag teweegbrengt met als gevolg kortademigheid, hoofdpijn en mogelijk een slap gevoel. Wie teveel eet, kan dan soms slap en misselijk worden.
Waakzaamheid is Geboden
In vergelijking met het zeeniveau is de luchtdruk op een hoogte van 5.000
meter tot de helft herleid en is er dus half zoveel zuurstof beschikbaar. Bovendien is de
bloedsomloop niet in staat de normale hoeveelheid zuurstof te vervoeren. Op 2.000 meter
hoogte is het zuurstoftransport met 4% gedaald, maar op 4.000 meter hoogte bedraagt de
afname al 12%. Beide verschijnselen treden gelijktijdig op, waardoor de ademhaling en
daarmee het zuurstofgehalte van het bloed stijgt, maar het gehalte aan koolstofdioxide
terugloopt. Dit heeft tot gevolg dat de ademhaling onregelmatig kan worden en hoofdpijn en
slapheid optreden - gevaarlijke signalen voor hart- en longpatiënten. Daarom is het van
levensbelang dat elke bezoeker van het hooggebergte het rustig aan doet totdat hij
geacclimatiseerd is.
Veel water drinken en alkohol vermijden is aan te raden, omdat
uitdroging door de droge lucht de symptonen van zuurstofnood kan verergeren. Als de
klachten aanhouden is afdalen het enig juiste geneesmiddel. Hoogteziekte kan fataal zijn:
opgehoopt vocht in de longen of hersenen kan respectievelijk dood door verstikking of
hersenletsel tot gevolg hebben.
Recent onderzoek wijst uit dat de mens, zelfs vele maanden na aankomst minder presteert
dan normaal. Op de duur neemt weliswaar het aantal cellen dat zuurstof in het bloed
vervoert toe, maar dit beschouwt men als een uiting van stress, want van een verbetering
in de zuurstofvoorziening blijkt geen sprake. Na terugkeer uit het hooggebergte bereikt
het menselijk prestatievermogen echter weer snel het oude peil.
Onder de Zon
Hoe hoger we de bergen ingaan, hoe meer de hoeveelheid schadelijke ultraviolette straling (UV-straling) door de zon toeneemt. De kracht van de zon neemt per 300 meter hoogteverschil met 4% toe. Op 3.000 meter hoogte bevatten zonnestralen al 50% meer UV-straling dan op zeeniveau. De oorzaak is dat de meeste gassen en stofdeeltjes die UV-straling opnemen zich beneden de 3.000 meter bevinden. Sterke weerkaatsing in besneeuwd terrein vergroot eveneens de uitwerking. Mensen die al vele generaties lang het hooggebergte bewonen bezitten een type huid dat makkelijk bruin kleurt en enige bescherming tegen de felle zon biedt. Voor vakantiegangers in de bergen is vooral voor bezitters van een lichte huid de boodschap duidelijk: bescherm je extra tegen de gevaren van zonnebrand. Zelfs aan het einde van de winter kan skiën op grote hoogte je aan veel meer UV-straling blootstellen dan hartje zomer aan het strand. Het is daarom noodzakelijk een zonnecrème met een hoge factor te gebruiken, beschermende kleding te dragen en een hoofddeksel op te zetten bij een verblijf in de bergen.
Resume: Dit komt vooral door de schonere lucht in de bergen. Dichter bij zeeniveau zweven er allerlei stofdeeltjes rond in de lucht, die ultraviolet licht absorberen of weerkaatsen. In de bergen zijn er minder van dat soort deeltjes, dus bereikt meer ultraviolet licht je huid. Daarnaast kan er in de bergen sneeuw liggen. Valt hier ultraviolet licht op, dan wordt dit voor een flink deel gereflecteerd en kan het je alsnog verbranden.
Wennen aan Hoogteverschillen
De verschillen in aanpassing aan hoogteverschillen tussen mensen onderling tonen hoe complex onze fysiologische reacties zijn. Wie in het hooggebergte is geboren en getogen kan veel meer zuurstof opnemen dan mensen van het laagland. Indianen uit Peru in de Andes hebben een ongewoon brede borstkas en grote longen waarmee zij grote doses zuurstof kunnen opnemen. De Nepalse sjerpa's kunnen zoveel zuurstof opnemen omdat hun bloed zo rijk is aan hemoglobine, de moleculen die zuurstof vervoeren. Volwassenen uit het laagland die in het hooggebergte gaan wonen zullen er nooit aan wennen, maar jonge kinderen uit het laagland vertonen aanpassingen die overeenkomen met die van de autochtone bewoners. Mensen uit het hoogebergte daarentegen beschikken bij een verblijf in het laagland niet over een verhoogde zuurstofopname.
Aanpassing aan hoogteverschillen verloopt in het begin goed. Na enkele dagen past men de ademhaling aan. Hierna blijft een verbetering echter uit en proeven laten zien dat het niveau van presteren duidelijk beneden dat op zeeniveau ligt.
Indien je lijdt onder hoogteziekte: Rust is belangrijk wanneer je last hebt van de symptomen. Licht je hoofd ongeveer 30 graden van je bed op, dit helpt tegen de hoofdpijn en de misselijkheid. Het is ook belangrijk om voldoende te drinken, plat water of mate de coca helpen het best. Indien je symptomen gematigd tot ernstig zijn, dan kan je het best een lokaal gezondheidscentrum opzoeken waar ze je zuurstof kunnen toedienen.
Het Weer Beïnvloeden
Door de hele geschiedenis heen hebben mensen de hulp ingeroepen van gebeden en rituelen inde hoop het weer te beïnvloeden.
In de 19de eeuw poogde de Franse overheid wijngaarden te behoeden voor hagelschade door de bewolking van een stormfront te beschieten met raketten.
Van meer praktisch nut was de aanplant van rijen bomen die als windvang tegen stormschade diende en irrigatie met opgespaard regenwater in tijden van droogte.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog deed men een aanzienlijke krachtinspanning om het weer te manipuleren. Mistvelden boven Engelse vliegvelden werden bestreden met de inzet van vlammenwerpers. Dankzij het succes van deze methode konden zo'n 2.500 geallieerde vliegtuigen landen tijdens de mist.
Wolken Beschieten
Een aanzienlijke vooruitgang op het gebied van weerbeïnvloeding voltrok zich in 1946, toen de Amerikaanse wetenschapper Vincent Schaefer ontdekte dat het beschieten van wolken met minuscule kristallen van koolzuursneeuw ('droog ijs') neerslag kon veroorzaken. Koolzuursneeuw heeft een erg lage temperatuur (-78° C) en de kleine kristallen trekken snel waterdruppels aan tot ze groot genoeg zijn om neer te vallen in de vorm van regen of sneeuw. Omgekeerd kan het bombarderen van zware stormvelden met koolzuursneeuw de vorming van kleinere druppels bevorderen en zo de buien minder zwaar maken.
Schaefers collega Bernard Vonnegut ontdekte later dat kristallen van zilverjodide ideale condensatiekernen vormden en ook gebruikt konden worden om wolkenformaties te beschieten. Aangezien het ook veel goedkoper is dan koolzuursneeuw, wordt zilverjodide nu vaak toegepast bij de beschieting van wolken.
Op Grote Schaal
De eerste serieuze poging om omvangrijke weersystemen te beïnvloeden werd ondernomen in 1947. Met het project 'Cirrus' trachtte men de windkracht van orkanen te beperken door ze te beschieten. Ondanks diverse bezwaren werden in de jaren 1950 in de hele wereld commerciële 'beschietingsprojecten' gestart om meer regen te laten vallen in tijden van droogte. De bezwaren waren van tweeërlei aard. Ten eerste achtte men het gevaarlijk om complexe weersystemen te manipuleren waar men weinig inzicht in had. In de tweede plaats wist men niet wat er gebeurd zou zijn als er geen beschieting had plaatsgehad.
Weerbeïnvloeding stuitte in de jaren 1970 op veel kritiek. Ten tijde van de Vietnamoorlog hield een senaatscomissie hoorzittingen toen de verdenking rees dat de Verenigde Staten wolken beschoot om de Ho Chi Minh-route onder water te zetten.
In deze periode begon men ook nieuwe beschietingsmethodes te beproeven. Slechts één experiment in het neerslaggebied van het Meer van Galilea leverde positieve resultaten op. De neerslag steeg met 18%, terwijl de neerslaghoeveelheid in naburige gebieden niet bleek af te nemen. Maar de conclusie luidde dat ondanks 50 jaar lang experimenteren met beschieten neerslagvergroting van enige betekenis niet werd gerealiseerd.
Als het aankomt op beheersing van zware stormen spelen wettelijke en politieke factoren een niet te onderschatten rol. Het Amerikaans project 'Stormfury' was bijvoorbeeld opgezet om de orkanen in een Caribisch gebied tijdens de jaren 1960 en 1970 enigszins in toom te houden. Maar omdat veel regen in Noord-Mexico afkomstig is uit de restanten van deze tropische stormsystemen, volgde de beschuldiging dat de beschieting van 1980 een ernstige droogte had veroorzaakt. Het project werd daarop afgeblazen. Nog steeds tracht men resultaat te boeken met weerbeïnvloeding, maar op een beperktere schaal en met minder overheidssteun dan 20 tot 30 jaar geleden.
Het Weer, een Energiebron
Sinds mensenheugenis is de energie van rivieren, beken en van de wind ingezet voor menselijke activiteiten. In Nederland bewezen windmolens hun nut bij bemaling en inpoldering van laag gelegen terrein. Ook in ons land werden windmolens gebruikt om graan te malen.
Water is nog altijd de meest gebruikte vorm van duurzame energie. De winning van waterkracht vereist water om turbines te laten werken die elektriciteit voortbrengen. Het water wordt opgeslagen in reservoirs, zodat de aanvoer van energie niet afhankelijk is van de schommelingen van het weer.
Wind en Golven
Windmolens zijn heel gevoelig voor veranderingen in het weer. Zo kwam het dat op het platteland ten tijde van de elektrificatie slechts in afgelegen gebieden windenergie werd toegepast. Dankzij de introductie van nieuwe technieken is windenergie de laatste jaren de meest economische en duurzame energiebron geworden in winderige streken op aarde. Grote aantallen windmolens voorzien van enorme horizontale en verticale assen worden momenteel getest in Groot-Brittannië, Frankrijk, Californië en Denemarken. Ook in ons land wordt de moderne windmolen beperkt uitgetest.
Een van windenergie afgeleide vorm van elektriciteitswinning is getijdenstroom die turbines aandrijft en die momenteel aan de oceaankusten van Groot-Brittanië, Noorwegen en Hawaï wordt gebruikt. Gegevens van deze proeven tonen de technische uitvoerbaarheid van deze vorm van energieproductie aan, maaruit economisch oogpunt is ze nog niet levensvatbaar. Desondanks kan getijdenstroom voor de bewoners van afgelegen eilanden op winderige plekken een economisch aantrekkelijke en betrouwbare bron van elektriciteit worden.
Zonneënergie
Bij helder weer is de energie van de zon een directe bron van warmte die bovendien snel in elektriciteit kan worden omgezet. Op zonovergoten plekken op aarde leveren zonnepanelen op grote schaal warm water voor particulier gebruik. De directe omzetting van zonlicht in elektriciteit door zonnepanelen voorziet al geruime tijd in de stroomvoorziening van ruimtesatellieten en kleinen elektrische apparaten, zoals rekenmachines. Er zijn al heel wat prototypes gebouwd van voertuigen en kleine vliegtuigjes op zonneënergie. Op dit moment zijn ze van nu voor de ontwikkeling van nieuwe technologieën, maar nog ongeschikt als nieuwe vormen van vervoer.
Schepen en Vliegtuigen
Zeilvaart komt niet meer in aanmerking voor een rol in de koopvaardij, maar weer en wind zijn zeker van belang bij het uitzetten van vaar- en vliegroutes.
Weervoorspellingen stellen de grote vaart in staat de routes zo te kiezen dat tegenwind en zware zeegang vermeden worden. Wellicht wordt de afstand langer, maar met een gunstige wind en een kalme zee kan de reistijd met wel 10% verkort worden.
De piloot in de burgerluchtvaart wordt eveneens geïnformeerd over harde wind hoog in de atmosfeer, straalstroom, geheten die hij kan benutten of juist ontwijken om sneller te vliegen.
Het Effect op het Milieu
Duurzame energiebronnen zijn minder vervuilend dan krachtcentrales die stoken met fossiele brandstoffen en ook verlossen ze ons van kernafval, maar helemaal probleemloos zijn ze niet. Met name waterkrachtcentrales zijn het onderwerp van groeiende bezorgdheid. De stuwmeren die ontstaan door overstroming van uitgestrekte gebieden verstoren het biologisch evenwicht en verdrijven de bevolking. Op de duur zullen de ondergelopen gebieden verzilten en blijft stroomafwaarts de afzetting van vruchtbaar rivierslib uit, wat nadelig is voor de overige organismen uit de voedselketen.
De grote aantallen windmolens die nodig zijn om een flink aandeel in de elektriciteitsvoorziening te leveren kunnen het uitzicht bederven en gevaar voor vogels opleveren die in open terrein jagen, zoals haviken en adelaars.
Centrales die werken op getijdenstroom doen ook pijn aan de ogen en bedreigen de ecologische waarde van de naburige kustlijn, terwijl zonnepanelen in woestijnen het klimaat ter plaatse kunnen veranderen.
De nadelen van wind- en zonneënergie en getijdenstroom voor duurzame energie vallen grotendeels in het niet in vergelijking met de voorspelde gevolgen van de opwarming van de aarde door het gebruik van fossiele brandstoffen of de veiligheidsrisico's van kerncentrales.
Weertegel
Slaat de rook uit schoorsteen neer,
komt er zeker regenweer
Weertegel
Bekijk het van de zonnige kant,
de meeste regen valt naast je...
Weertegel
Dauw op het gras geeft groei aan het gewas